εμπροσθοφυλακή το 5ο Σύνταγμα, κινήθηκε στις 23/6 προς το Σιδηρόκαστρο. Στις 25 Ιουνίου, η μέρα ξεκίνησε με την ανακοίνωση προαγωγών «επ’ ανδραγαθεία». Ανάμεσα στους προαγόμενους ήμουν κι εγώ, που έγινα Λοχίας. Και την ίδια ημέρα, η Μεραρχία προέλασε προς το Μπέλες, κάτω από πυκνά πυρά Πυροβολικού.
Στις 26 φτάσαμε στο Χατζή Μπεϊλίκ, τη σημερινή Βυρώνεια και στις 26 και 27 Ιουνίου, το Σύνταγμά μας έδωσε μάχες με τους Βουλγάρους κοντά στο χωριό Αετοβούνι. Στις 27, με την ενίσχυση της ΙΙ/2 Μοίρας Πεδινού Πυροβολικού, πήραμε με τη λόγχη τα υψώματα στα ανατολικά του χωριού και τρέψαμε τους Βούλγαρους σε φυγή.
Σταθμεύσαμε για λίγο στη Βέτρινα για ξεκούραση, και την επομένη άρχισε η προέλαση της Μεραρχίας προς το Λιβούνοβο, όπου φτάσαμε στις 3 Ιουλίου. Στις 4 Ιουλίου προελάσαμε ως τα υψώματα Σβέτι Βρατς και στις 6 στο Χάνι Μπελίτσας. Στις 7, μαζί με την 2η και την 4η ΜΠ διώξαμε τον εχθρό από το ύψωμα Ροσσελίν. Ήταν η πρώτη φορά μετά από τόσες ημέρες που συναντήσαμε Βουλγάρους. Αλλά δεν σκόπευαν να πολεμήσουν για πολύ, ήταν οπισθοφυλακές που προσπαθούσαν να κερδίσουν λίγο χρόνο παραπάνω για τους δικούς τους, που οργάνωναν την άμυνα στα στενά της Κρέσνας.
Την επομένη, 8 Ιουλίου, η 1η ΜΠ προέλασε ως το χωριό Γενίκιοϊ. Το πήραμε κι αυτό και σταθμεύσαμε για ανασυγκρότηση στα βόρεια του χωριού. Μπροστά μας ήταν η φοβερή Κρέσνα. Η Κρέσνα είναι φαράγγι με εκπληκτική ομορφιά, γεμάτο κέδρα και κωνοφόρα, που από εκεί περνάει ο Στρυμόνας.
Αυτά, όσον αφορά τη φυσική ομορφιά. Γιατί όσον αφορά τη στρατιωτική σημασία της, είναι ένα φοβερό πέρασμα, μήκους 20 σχεδόν χιλιομέτρων, ανάμεσα στα βουνά Μέλεσι και Όρβηλο, από όπου κατεβαίνει ο Στρυμόνας.
Από εκεί περνούσε ο δρόμος από την Ανατολική Μακεδονία προς τη Δυτική Βουλγαρία και τη Τζουμαγιά. Και μετά από εκεί είναι η Σόφια.
Από εκεί περνούσε ο δρόμος από την Ανατολική Μακεδονία προς τη Δυτική Βουλγαρία και τη Τζουμαγιά. Και μετά από εκεί είναι η Σόφια.
Οι Βούλγαροι, που γνώριζαν καλά τη σημασία της Κρέσνας, την είχαν οχυρώσει σε πολλά σημεία και δεν είχαν αφήσει γεφύρι που να μην το ανατινάξουν, στην υποχώρησή τους. Και τα γεφύρια ήταν πολλά, καθώς ο δρόμος ακολουθούσε άλλοτε τη δεξιά και άλλοτε την αριστερή όχθη του ποταμού.
Ο Λόχος του Μηχανικού δούλευε συνεχώς εντατικά, στήνοντας πρόχειρες γέφυρες και ανοίγοντας δρόμους για να περάσει το Πυροβολικό.
Αλλά δεν γινόταν αλλιώς. Χωρίς πυροβόλα, μόνο με τη λόγχη, ήταν αδύνατο να προχωρήσουμε. Αρκετές απώλειες είχαμε στο Λαγκαδά, αλλά εκεί η ταχύτητα μετρούσε διπλά και τριπλά. Εδώ, και να χανόταν μια μέρα, δεν πείραζε. Οι Βούλγαροι είχαν ηττηθεί.
Δεν υπήρχε λόγος ούτε να τρέχουμε σαν τα κατσίκια ούτε να σπαταλάμε ελληνικό αίμα [2].
Δεν υπήρχε λόγος ούτε να τρέχουμε σαν τα κατσίκια ούτε να σπαταλάμε ελληνικό αίμα [2].
Στις 9 Ιουλίου, το Σύνταγμά μας, το 5ο, διατάχθηκε να εισέλθει στα στενά και να έρθει σε επαφή με τον εχθρό. Ο αμαξιτός δρόμος που διασχίζει τα στενά βαλλόταν συνεχώς από τα πυροβόλα τους. Και σε κάθε στροφή του δρόμου, υπήρχαν θέσεις οχυρωμένες. Το πράγμα έδειχνε δύσκολο. Ο ίδιος ο Μέραρχός μας ο Μανουσογιαννάκης, πήγε μπροστά με το Επιτελείο για αναγνώριση. Αυτό που είδε, επιβεβαίωσε αυτό που ήξερε ότι θα έβλεπε. Ότι ήταν αδύνατο να βαδίσουμε «σαν κύριοι» ή «σαν ζώα» αν προτιμάτε, ίσα καταπάνω στις βουλγαρικές κάννες. Μας διέταξε λοιπόν να πάμε από τα πλάγια, από μονοπάτια κακοτράχαλα αλλά αφύλακτα.
Ο Μέραρχος διέταξε το Μηχανικό να δουλέψει όσο γίνεται ταχύτερα, με τη βοήθεια και Στρατιωτών από τα Συντάγματα, για να περάσουν τα πυροβόλα. Μπροστά πήγαινε η Πυροβολαρχία του Υπολοχαγού Ηλιάδη. Την υποδέχθηκε το εχθρικό Πυροβολικό με βροχή οβίδων.
Οι άνδρες του Ηλιάδη, εντελώς εκτεθειμένοι, έταξαν γρήγορα και μεθοδικά τα πυροβόλα τους και άρχισαν να αναταποδίδουν με πυκνά πυρά. Οι πρώτες τους βολές ήταν καταστρεπτικές για τον εχθρό. Μία εχθρική Πυροβολαρχία συνετρίβη τελείως και οι υπόλοιπες αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν για να αλλάξουν θέσεις. Χειροκροτούσαμε όλοι με ενθουσιασμό την εκπληκτική επιτυχία.
Ο Γάλλος δημοσιογράφος κ. Λεν, που ήταν εκεί με τη σύζυγό του, εξέφρασε τον θαυμασμό του για την ανδρεία και την ευστοχία των Πυροβολητών μας, και για το ότι δεν τραυματίστηκε ούτε ένας. Και τράβηξε πολλές φωτογραφίες, ενώ μαινόταν η μονομαχία του πυροβολικού.
Από τους δρόμους που άνοιγε ή επισκεύαζε το Μηχανικό περνούσαν συνεχώς όλο και περισσότερες Πεδινές Πυροβολαρχίες. Κάθε Πυροβολαρχία που προχωρούσε, έπαιρνε αμέσως «θέσεις πυροβολήσεως». Τα πυρά τους ήταν τόσο πυκνά, που ο εχθρός πείστηκε ότι τουλάχιστον 2-3 Μεραρχίες συμμετείχαν στην επίθεση.
Και επειδή όπως είπα ήδη, δεν υπήρχε λόγος να χύσουμε πολύτιμο αίμα, εμείς πήραμε τα μονοπάτια και τις πλαγιές. Μερικοί ντόπιοι οδηγοί, που ήξεραν τα ορεινά περάσματα, φάνηκαν πολύτιμοι και άξιοι της αμοιβής τους, λίγα κιλά κρέας και σιτάρι για τις φαμελιές τους.
Η πορεία ήταν εξαντλητική, αλλά στις 11 Ιουλίου, με ένα θαυμάσιο ελιγμό και ελάχιστες απώλειες, φτάσαμε στην έξοδο των στενών, στο χωριό Κρούπνικ.
Ταυτόχρονα εισήλθαν στα στενά βαδίζοντας πάνω από τη δεξιά όχθη, η 2η και 4η Μεραρχία και από την αριστερή πλευρά η 5η και η 6η. Οι Βούλγαροι υποχώρησαν πανικόβλητοι για μία ακόμη φορά, με σκοπό να αμυνθούν προς το Σιμιτλή.
Όταν αναφέραμε στο Στρατηγείο, ότι πήραμε τα Στενά της Κρέσνας, όχι με σκληρές μάχες αλλά με ελιγμούς πάνω από τα κατσάβραχα και με ελάχιστες απώλειες, δεν το πίστεψαν. Το θεώρησαν αδιανόητο και διέταξαν να σταλούν Σύνδεσμοι για εξακρίβωση. Αυτό δεν μας ενόχλησε καθόλου, αντίθετα μας γέμισε περηφάνεια. Η Μεραρχία μας, η «σιδηρά 1η Μεραρχία» δεν τρόμαζε μόνο τον εχθρό αλλά κατέπλησσε και το ίδιο μας το Στρατηγείο!
Κατάκοποι και εξαντλημένοι από τις συνεχείς πορείες και μάχες, καταφέραμε επί τέλους να αναπαυθούμε για λίγο στο Κρούπνικ. Σαν έπεσε η νύχτα, το μόνο που ακουγόταν από τα αντίσκηνα, ήταν η «συναυλία σε ροχ μείζονα» του κουρασμένου στρατεύματος. Που πότε πότε, διανθιζόταν και με τα «αλτ» των σκοπών ή κανένα χλιμίντρισμα.
Ξυπνήσαμε ξαφνικά από μία δυνατή κραυγή:
«Όχι το άλογο! Δεν θα μου πάρεις το άλογο!»
Να είναι ο σταυλοφύλακας που μαλώνει με κανένα κλέφτη; Πετάχτηκα όρθιος με το μάνλιχερ στο χέρι, έτοιμος για δράση … Μαζί με 5-6 φαντάρους τρέξαμε προς το μέρος που ακούστηκε η φωνή. Αλλά δεν πηγαίναμε προς τα άλογα. Η φωνή είχε ακουστεί από τη σκηνή του Λοχαγού. Να κλέβανε το άλογό του; Τρέξαμε αμέσως προς τα εκεί, αλλά δεν είδαμε καμία κίνηση. Και το άλογο του Λοχαγού κοιμόταν ήσυχο λίγο πέρα από τη σκηνή, που ήταν φωτισμένη, αλλά κατά τα άλλα ήσυχη. Ήσυχη; Όχι ακριβώς. Καθώς πλησιάσαμε στα 10 βήματα, ακούστηκε νέα δυνατή κραυγή, με ύφος απειλητικό:
«Άσε κάτω τ’ άλογο γιατί δεν θα σου μείνει ούτε ένας Αξιωματικός!»
Τι σόι απειλή ήταν αυτή, σε καιρό πολέμου, και ποιος την ξεστόμισε; Ο Λοχαγός μας έπαιζε σκάκι με τον Γιατρό του Συντάγματος … Απέμεινα να τους θαυμάζω για την ηρεμία τους, να παίζουν σκάκι, μετά από τόσες μάχες και κακουχίες. Αλλά κι αυτοί θαύμασαν γελώντας την ετοιμότητα και την άμεση αντίδραση.
«Πάντα σε ετοιμότητα κύριε Λοχία!
Αλλά πηγαίνετε πίσω στα αντίσκηνά σας, σήμερα ο πόλεμος εσταμάτησε για εμάς. Εκμεταλλευθείτε την περίσταση για ανάπαυση, πριν έλθουν νέες διαταγές για προέλαση …»
Αλλά πηγαίνετε πίσω στα αντίσκηνά σας, σήμερα ο πόλεμος εσταμάτησε για εμάς. Εκμεταλλευθείτε την περίσταση για ανάπαυση, πριν έλθουν νέες διαταγές για προέλαση …»
Την επομένη, η ανάπαυση συνεχίστηκε. Ήρθε και ταχυδρομείο. Με γράμματα από τις … «αδερφούλες» μου. Ναι, στον πόλεμο, απέκτησα και 4 αδερφούλες, χάρη στις φροντίδες ενός Συλλόγου Κυριών και Δεσποινίδων, που προέτρεπαν νέες κοπέλλες να στέλνουν γράμματα στους φαντάρους, από τον καιρό που ήμασταν στην Θεσσαλονίκη. Λάμβανα κι εγώ λοιπόν γράμματα κάθε τόσο.
Δεν ήξερα τα ονόματά τους, μου είχαν συστηθεί ως Zeyneb, Melek, Zezia και Zenan. Είχαν δανειστεί τα ονόματα των ηρωίδων από τις «Απογοητευμένες» του Πιερ Λοτί, τον οποίο, ομολογώ, αγνοούσα και ακόμη αγνοώ. Εγώ βέβαια, κύριος, προσπαθούσα να τις πείσω ότι δεν είχαν λόγο, νέα κορίτσια, να αισθάνονται απογοητευμένες. Ποιος ξέρει; Αν ήμουν κοντά, ίσως να ήμουν πιο πειστικός. Πάντως, τα γράμματά τους ήταν σκέτη όαση κάθε φορά. Και με κάθε γράμμα, λάβαινα και πεσκέσια: Τσιγάρα και γλυκά.
Σε ένα προηγούμενο γράμμα τους, μου ζήτησαν να τους στείλω μία φωτογραφία μου. Και υποσχέθηκαν να μου στείλουν και αυτές δικές τους φωτογραφίες. Το έκαμα. Αλλά μου τη σκάσανε. Στο γράμμα που πήρα, υπήρχε όντως η πολυαναμενόμενη φωτογραφία. Όλες μαζί, καθισμένες σταυροπόδι σε ένα ντιβάνι, αλλά κρύβοντας τα πρόσωπά τους με βεντάλιες! Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας υπήρχε και σχόλιο:
«Έκαμε πολλή ζέστη και ο σαχλός ο φωτογράφος τράβηξε την φωτογραφία ενώ αεριζόμασταν …»
Κάνανε και πλάκα … Αλλά εγώ τις αγαπούσα και έτσι. Έστω και αν ένοιωθα πως οι ελπίδες μου για γνωρίσω από κοντά, έστω και μία από αυτές, ήταν ελάχιστες έως μηδαμινές. Ας είστε καλότυχες κορίτσια, όπου κι αν βρίσκεστε!
Παραπομπές και Σχόλια
[1] (Λοχίας Θωμάς Φαρμάκης, 5ο ΣΠ, 1η Μεραρχία, μυθιστορηματικό πρόσωπο)
[2] Το Τμήμα Στρατιάς υπέβαλε στις 8 Ιουλίου την παρακάτω αναφορά:
«Γενικόν Στρατηγείον
Το Τμήμα Στρατιάς προελάσαν σήμερον, κατέλαβε τα βορείως του Γενίκιοϊ υψώματα, κατόπιν πείσμονος αντιστάσεως του εχθρού. Η επί κεφαλής 1ηΜεραρχία προήλασε δια των εκατέρωθεν του ποταμού αποτόμων κλιτύων, διότι η οδός εβάλλετο σφοδρώς υπό Πυροβολικού. Η προέλασις ήτο δυσχερεστάτη και επιπονωτάτη και δι’ αυτό έτι το Πεζικόν, ένεκα των δυσβάτων χαραδρών. Το Πεδινόν Πυροβολικόν ουδέ σήμερον κατέστη δυνατόν να χρησιμοποιηθή, κατά μείζονα δε λόγον δεν θα δυνηθή να χρησιμοποιηθή καθ’ όλην την δια της στενωπού προέλασιν.
Γενίκιοϊ 8.7.1913, ώρα 8 εσπέρας
Τμήμα Στρατιάς Μανουσογιαννάκης»
Τμήμα Στρατιάς Μανουσογιαννάκης»
Fotis Sarantopoulos προς Βαλκανικοί Πόλεμοι - 100 χρόνια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το παρόν διαδικτυακό μέσο ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρει περί των επωνύμων ή ανωνύμων σχολίων που φιλοξενεί. Σε περίπτωση που θεωρείτε πως θίγεστε από κάποιο εξ αυτών, επικοινωνήστε μέσω της φόρμας επικοινωνίας έτσι ώστε να αφαιρεθεί.