Ψίθυρος πάνω από την πόλη :Το φιάσκο της απογραφής βάζει μπουρλότο σε εκλογές, δήμους!

 

Επτά μήνες μετά, ακόμα δεν έχουν βγει τα προσωρινά αποτελέσματα από την ΕΛ.ΣΤΑΤ., ενώ το 2011 ανακοινώθηκαν μέσα σε ένα δίμηνο!

Το 2011, όλη η χώρα «κουτουλούσε» από το πρώτο Μνημόνιο. Ο Κυριάκος Πιερρακάκης δεν ήξερε ακόμα ότι μια μέρα θα χριστεί «μετρ της τεχνολογίας» με τη Ν.Δ. – ήταν ένας απλός και ταπεινός σύμβουλος της υπουργού Αννας Διαμαντοπούλου. Ούτε καν στέλεχος του ΠΑΣΟΚ είχε προλάβει να γίνει – θα συνέβαινε έναν χρόνο μετά. Τα «big data» και η Τεχνητή Νοημοσύνη ήταν μόνο για σενάρια στο Χόλιγουντ και οι ταχύτητες ίντερνετ «σέρνονταν», όπως και οι… βραδύκαυστοι υπολογιστές.

• Από τον Βασίλη Γαλούπη

Εκείνη τη χρονιά, η νεοσύστατη -από το 2010- ΕΛ.ΣΤΑΤ. δεν είχε πολύ χρόνο να ασχοληθεί με την απογραφή. Αλλωστε, ο πρόεδρός της Ανδρέας Γεωργίου, επί σειρά ετών στέλεχος του ΔΝΤ, είχε άλλες έγνοιες: «Ετρεχε» για να «φουσκώνει» τα κρατικά ελλείμματα που θα μας «έδεναν» πιο εύκολα στον λαιμό τη θηλιά της Τρόικας.

Κι όμως, πριν από 11 χρόνια, δίχως τεχνολογία και με τους απογραφείς να σημειώνουν πάνω στο γόνατο με στιλό και χαρτί, η απογραφή έγινε κανονικά. Και έγκαιρα… Η απογραφή το 2011 ολοκληρώθηκε μέσα σε δύο εβδομάδες, από 10-24 Μαΐου, και η ΕΛ.ΣΤΑΤ. ανακοίνωσε τα πρώτα προσωρινά αποτελέσματα μέσα σε μόλις δύο μήνες, στις 22 Ιουλίου!

Εντεκα χρόνια μετά, τα αποτελέσματα της δήθεν πιο τεχνολογικά άρτιας και εκσυγχρονισμένης απογραφής του 2021, που υπόσχονταν κυβέρνηση και Στατιστική Υπηρεσία, αγνοούνται επί μήνες. Κι όμως, μέχρι σήμερα, ο μοναδικός τομέας που μπορεί να είναι ικανοποιημένη η κυβέρνηση είναι ο τεχνολογικός. Η ψηφιακή μεταρρύθμιση πράγματι έσωσε χρόνο και ταλαιπωρία από τους πολίτες. Ετσι, θα περίμενε κανείς ότι η ΕΛ.ΣΤΑΤ., το στατιστικό «υπερόπλο» της χώρας, θα είχε ενταχθεί σε αυτό το πλαίσιο συνολικής τεχνολογικής αναβάθμισης και θα λειτουργούσε υποδειγματικά. Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.

Αρχίζοντας από τις 23 Οκτωβρίου και ύστερα από μαραθώνιες… παρατάσεις έως τις 13 Δεκεμβρίου, δεν υπάρχει μέχρι σήμερα κανένα νέο για τα ευρήματα της απογραφής. Επτά ολόκληρους μήνες μετά! Οι τελευταίες ανακοινώσεις κάνουν λόγο για γνωστοποίηση των προσωρινών αποτελεσμάτων μεθαύριο Τρίτη 19 Ιουλίου, αλλά με όσα ευτράπελα έχουν συμβεί επί μήνες έχει ήδη καλλιεργηθεί αμφισβήτηση για το κατά πόσο τα στοιχεία θα ανταποκρίνονται στον πραγματικό πληθυσμό της χώρας. Αν, μάλιστα, άργησαν τόσο τα προσωρινά, το ερώτημα είναι τι καθυστέρηση θα υπάρξει στα οριστικά αποτελέσματα.

Η κωλυσιεργία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. και η παταγώδης αποτυχία της, στα όρια του φιάσκου, να πραγματοποιήσει έγκαιρα και σωστά την όλη διαδικασία δεν μπορεί να «χρεώνεται» μόνο στο εύκολο άλλοθι της πανδημίας. Κι άλλες χώρες είχαν κορονοϊό, όμως βρήκαν τρόπο να λύσουν τα προβλήματα της κλειστής πόρτας και της υποκαταγραφής.

Το βασικότερο είναι, όμως, ότι ο τρόπος που η ΕΛ.ΣΤΑΤ. δεν κατάφερε να φέρει σε πέρας ομαλά την πιο σημαντική απ’ όλες τις αποστολές της δημιουργεί δύο πολύ σοβαρές παρενέργειες. Η πρώτη έχει να κάνει με τις εκλογές, που έτσι κι αλλιώς θα έχουν γίνει μέσα στους επόμενους 10-11 μήνες, και η δεύτερη με την καυτή πατάτα των χρηματοδοτήσεων στους δήμους της χώρας.

Πώς επηρεάζει τις έδρες

Ολοι μιλούν για τις εκλογές που θα γίνουν μέσα στους επόμενους μήνες, αλλά κανείς δεν λογαριάζει τον… ξενοδόχο, που είναι η ΕΛ.ΣΤΑΤ. Από τα επίσημα στοιχεία για την απογραφή του 2021, και ειδικά από την ημερομηνία στην οποία θα αναρτηθούν με ΦΕΚ, εξαρτώνται πολλά.

Βάσει των επίσημων στοιχείων της ΕΛ.ΣΤΑΤ., στη συνέχεια το υπουργείο Εσωτερικών θα κατανείμει τις έδρες ανάλογα με τους μόνιμους κατοίκους ανά περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξουν αλλαγές στον αριθμό βουλευτών ανά νομό, ακόμα και στο Επικρατείας, λόγω και της ψήφου των ομογενών.

Στην περίπτωση που οι εκλογές γίνουν μέσα στο 2022, τότε μοιάζει αδύνατον πια να γίνουν βάσει της απογραφής του 2021, αφού δεν έχουν ανακοινωθεί καν τα προσωρινά αποτελέσματα. Συνεπώς θα γίνουν βάσει της απογραφής του 2011. Με τους ρυθμούς, όμως, που πηγαίνει η ΕΛ.ΣΤΑΤ. είναι αμφίβολο αν θα έχουν βγει οριστικά αποτελέσματα και έως το τέλος του έτους, προκειμένου, αν οι κάλπες στηθούν τους πρώτους μήνες του 2023, να γίνουν με τα τελευταία πληθυσμιακά δεδομένα.

Για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης, αν στις εκλογές του Ιουνίου του 2012 ίσχυε η απογραφή του 2011 και όχι αυτή του 2001, όπως τελικά συνέβη, στην τελική κατανομή των εδρών θα έπρεπε να προστεθούν 5 έδρες στη Β’ Αθηνών, 3 στην Αττική, 1 στην Α’ Θεσσαλονίκης, 2 στη Β’ Θεσσαλονίκης, 1 στη Θεσπρωτία και 1 στο Ηράκλειο. Αντίθετα, έπρεπε να αφαιρεθούν 4 έδρες από την Α’ Αθηνών και από 1 από την Α’ Πειραιώς, τις Σέρρες, την Αρτα, τα Τρίκαλα, την Καρδίτσα, την Αιτωλοακαρνανία, την Ηλεία, τη Βοιωτία και τη Χίο.

Οι ενστάσεις στο Εκλογοδικείο το 2012 λόγω ΕΛ.ΣΤΑΤ.

Πριν από 10 χρόνια ακριβώς, έναν μήνα μετά τις δεύτερες εκλογές της 17ης Ιουνίου 2012, είχε προκληθεί αναστάτωση όταν δύο εκλογείς της Β’ Αθηνών κατέθεσαν ένταση στο Εκλογοδικείο για το γεγονός ότι οι βουλευτικές εκλογές έγιναν σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού του 2001 και όχι με την τελευταία απογραφή του 2011, επειδή η ΕΛ.ΣΤΑΤ. ναι μεν είχε ανακοινώσει πολύ γρήγορα τα προσωρινά αποτελέσματα, αλλά είχε καθυστερήσει στα τελικά.

Οι καταγγέλλοντες έκαναν λόγο για υποαντιπροσώπευση στη Βουλή της Β’ Αθηνών με την εκλογή πέντε λιγότερων βουλευτών και την υπεραντιπροσώπευση 10 άλλων εκλογικών περιφερειών.

Οι εκλογείς υποστήριζαν ότι η ανακήρυξη βουλευτών έγινε κατά παράβαση των συνταγματικών Αρχών της ισοδυναμίας της ψήφου, της ελεύθερης και ανόθευτης έκφρασης της λαϊκής βούλησης και της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας, καθώς και κατά παράβαση του άρθρου 54 του Συντάγματος που καθορίζει την κατανομή των βουλευτικών εδρών.

Το Σύνταγμα, επεσήμαιναν οι εκλογείς στην ένστασή τους, επιβάλλει την κατανομή των βουλευτικών εδρών βάσει της τελευταίας απογραφής, κάτι που το είχε δεχθεί το Εκλογοδικείο το 1994 με απόφασή του. Υπό τα δεδομένα αυτά, η Ανώτατη Εφορευτική Επιτροπή όφειλε να κατανείμει τις 288 έδρες (οι 12 υπολειπόμενες από τις 300 είναι των βουλευτών Επικρατείας) σύμφωνα με τα τελευταία απογραφικά στοιχεία του 2011. Εν τέλει, έναν χρόνο μετά, τον Ιούνιο 2013, το Εκλογοδικείο απέρριψε τις συγκεκριμένες ενστάσεις και οριστικοποίησε τα αποτελέσματα.

Τριτοκοσμικές καταστάσεις – Απλήρωτοι απογραφείς ή με τα… μισά

Η διαδικασία της απογραφής είναι πολλαπλής χρησιμότητας. Συγκεντρώνει στοιχεία όχι μόνο για τον πληθυσμό, αλλά για τον οικοδομικό πλούτο της χώρας, τις συνθήκες στέγασης των νοικοκυριών, καθώς και για τα δημογραφικά, οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού.

Τον Νοέμβριο, ο πρόεδρος της ΕΛ.ΣΤΑΤ. Θάνος Θανόπουλος άκουγε απαθώς τις καταγγελίες απογραφέων για τα τεράστια προβλήματα, κάνοντας λόγο «για τις δυο όψεις του νομίσματος». Και έκανε λόγο για «πολύ ικανοποιητικούς ρυθμούς απογραφής» και «για τον στόχο της καλύτερης απογραφής που έγινε ποτέ».

Η απογραφή τράβηξε επί μήνες, με μια επιπλέον «σιωπηλή» παράταση ως τον Φεβρουάριο που δεν απέδωσε σχεδόν τίποτα, με αποτελέσματα αμφίβολης εγκυρότητας και μεθοδολογίας, και με απλήρωτους τους απογραφείς ακόμα και σήμερα.

Μέχρι και τον Ιούνιο δημοσιεύθηκαν πολλές καταγγελίες από απογραφείς – για το γεγονός ότι δεν έχουν πληρωθεί, για λάθη στις λίστες με τις κατοικίες, για πολίτες που δεν είχαν ενημερωθεί σωστά από την καμπάνια και για απουσία οργάνωσης στη διάρκεια της διαδικασίας. «Αντιμετώπισα λάθη στη λίστα με τις κατοικίες. Οταν στράφηκα για βοήθεια στον αρμόδιο τομεάρχη δεν μου έδωσε λύση. Αναγκαζόμουν να ρωτάω γείτονες ή να προσπαθώ να μαντέψω με το… μάτι για να βρίσκω τα κλειστά εγκαταλειμμένα σπίτια πόσα δωμάτια είχαν, τι είδους θέρμανση, αν είχαν καζανάκι. Επρεπε να γίνω ντετέκτιβ» κατήγγειλε μια απογραφέας.

Σε άλλη κοινοποιημένη καταγγελία αναφέρεται: «Είχα την ατυχία να είμαι απογραφέας σε μια περιοχή όπου σχεδόν κανείς δεν μένει μόνιμα. Δέχθηκα συμπεριφορές ότι, για παράδειγμα, αν δεν βρω τον ιδιοκτήτη και τα στοιχεία του δεν θα πληρωθώ».

Τις τελευταίες εβδομάδες φαίνεται ότι άρχισαν πληρωμές για απογραφείς, αλλά και πάλι υπήρξαν παράπονα για ποσά που είναι σημαντικά κατώτερα του αναμενομένου. Σύμφωνα με όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας, ενώ απογραφείς περίμεναν 1.200 ευρώ, είδαν να τους πιστώνονται 600.

Σε αναμμένα κάρβουνα για τις χρηματοδοτήσεις

Οι βάσιμοι φόβοι για υποκαταγραφή έχει ανάψει φωτιές στους δήμους. Αυτοί οι φόβοι, άλλωστε, είναι που οδήγησαν την ΕΛ.ΣΤΑΤ. να συστήσει επιτροπή ειδικών προκειμένου να βρεθούν λύσεις για μια απογραφή που μόνο ομαλά δεν κύλησε.

Στην περίπτωση που δεν καταγραφεί σωστά ο πληθυσμός ενός δήμου και τα νούμερα είναι μικρότερα από τα πραγματικά, τότε θα λάβει χαμηλότερη χρηματοδότηση.

Σε δηλώσεις που έκανε πρόσφατα σε σάιτ (Lifo) ο δήμαρχος Περιστερίου Ανδρέας Παχατουρίδης, τόνισε ότι στον δήμο του, που είναι από τους μεγαλύτερους της Αττικής, κατοικούν περίπου 300.000 άνθρωποι, αλλά η απογραφή, από τα ανεπίσημα στοιχεία που έχει υπόψη του, τους έβγαλε μισούς! Ανάλογες είναι οι ανησυχίες που έχουν εκφραστεί από πολλούς δημάρχους στην ΚΕΔΕ.

Σύμφωνα, μάλιστα, με όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας και δεν έχουν διαψευστεί, υπάρχουν δήμοι που τον Ιούνιο πληροφορήθηκαν ανεπίσημα ότι έχουν μεγάλη υποκαταγραφή πληθυσμού και ζητούν από τον πρόεδρο της ΕΛ.ΣΤΑΤ. να διορθώσει τα λάθη. Αδιανόητες καταστάσεις, που δεν συμβαίνουν ούτε σε τριτοκοσμικές χώρες… Και δημιουργούν εύλογες απορίες για την ποιότητα των μετρήσεων. Ολοκληρώθηκε ποτέ η απογραφή ή ακόμα… γίνεται;

Δεν είναι, όμως, μόνο αυτά τα προβλήματα. Ο κρατικός σχεδιασμός ξεκινά με αφετηρία τον πληθυσμό κάθε δήμου. Βάσει των δημογραφικών στοιχείων που αντλούνται από τις απογραφές δημιουργείται ο χάρτης για το πόσα σχολεία ή νοσοκομεία, αστυνομικά τμήματα κ.ά. πρέπει να έχει κάθε περιοχή.

Το κάζο με την αυτοαπογραφή

Από τον Νοέμβριο η «δημοκρατία» είχε κάνει λόγο για τα σοβαρά προβλήματα που υπήρχαν από τότε σε αυτό το κακοφτιαγμένο πρότζεκτ, για δυσλειτουργίες που ούτε στη συνέχεια αποκαταστάθηκαν, δυστυχώς. Οι μαζικές παραιτήσεις απηυδισμένων απογραφέων ήταν το πρώτο κακό σημάδι. Ομως και πολλοί από τους απογραφείς που παρέμειναν προσπαθώντας να κάνουν τη δουλειά τους το μετάνιωσαν.

Η ΕΛ.ΣΤΑΤ. προσπάθησε για πρώτη φορά να εφαρμόσει μια καινούργια μέθοδο, αυτήν της ηλεκτρονικής αυτοαπογραφής, δίχως να έχουν προηγηθεί πιλοτικά τεστ για τη διαδικασία, χωρίς να ληφθεί υπ’ όψιν ότι 3.000.000 Ελληνες είναι άνω των 60 ετών και δεν έχουν τη σχέση των νεότερων με την τεχνολογία, αλλά και χωρίς να προηγηθεί σωστή ενημέρωση των πολιτών.

Επίσης, μπορεί να είχε ανακοινωθεί ότι όλοι όσοι δεν αυτοαπογραφούν θα δεχθούν επίσκεψη από απογραφέα, όμως ούτε αυτό συνέβη, λόγω του κακού σχεδιασμού.

Η δυσπιστία μερίδας πολιτών, η πανδημία, όπως και οι απειλές από συστημικά ΜΜΕ ότι «θα πληρώσουν πρόστιμο όσοι δεν απογραφούν» ήταν ένας ακόμα ανασταλτικός παράγοντας, αφού προκάλεσε ακόμα μεγαλύτερες αντιδράσεις απ’ όσους ήταν καχύποπτοι απέναντι στη διαδικασία. Και οι συνεχόμενες παρατάσεις έδειξαν έλλειψη σχεδίου και απελπισία από την πλευρά της ΕΛ.ΣΤΑΤ.

Εν τέλει, η ΕΛ.ΣΤΑΤ. καταφέρνει εν έτει 2022 να κάνει τη χειρότερη απογραφή των τελευταίων δεκαετιών, προκαλώντας πανικό στις τοπικές κοινωνίες, αφού ήδη τα ανεπίσημα αποτελέσματα αμφισβητούνται από δημάρχους.

Συνέπεια αυτής της ανοργανωσιάς είναι ότι ενώ, όπως εκτιμάται, υπάρχουν σημαντικές πληθυσμιακές μεταβολές στη χώρα από το 2011 μέχρι σήμερα, προκύπτει ο σοβαρός κίνδυνος να μην καταγραφούν σωστά αυτές οι αλλαγές. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις παροχές και την ποιότητα ζωής στις τοπικές κοινωνίες, για τις εκλογές, αλλά και για τον ευρύτερο σχεδιασμό του κράτους για την επόμενη δεκαετία.