Πριν αρχίσει να καίει η άσφαλτος : Σενάρια πρόωρων εκλογών

Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, όπως κάθε νέα
κυβέρνηση τους πρώτους μήνες απολαμβάνει της πλήρους αποδοχής καθώς ακόμη δεν έχει προλάβει να διαψεύσει προσδοκίες και να υποστεί τη φυσιολογική φθορά της.

Aπό τον Γρηγόρη Κοτσίρη [geoeurope.org]

Οι πρώτες μετεκλογικές δημοσκοπήσεις το επιβεβαιώνουν αυτό καθώς καταγράφουν διεύρυνση της επιρροής της ΝΔ, ακόμη και στο ακροατήριο του ΣΥΡΙΖΑ.

Ωστόσο, σενάρια περί πρόωρων εκλογών, είτε μετά την ολοκλήρωση της συνταγματικής αναθεώρησης, δηλαδή στις αρχές του 2020, είτε στη διετία της νέας κυβέρνησης ώστε να υλοποιηθεί το σχέδιο «2+4» για τον Κυριάκο Μητσοτάκη, απασχολούν το τελευταίο διάστημα το πολιτικό ρεπορτάζ.
Σε ποια βάση όμως τίθενται τα διάφορα σενάρια;
Το επόμενο διάστημα τα κόμματα έχουν μπροστά τους τέσσερα τουλάχιστον, αμιγώς πολιτικά ζητήματα.

ΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ

Τα παρακάτω πολιτικά ζητήματα είθισται να αντιμετωπίζονται με ευρείες συναινέσεις, αλλά αυτό δεν φαίνεται ότι θα ισχύσει στη παρούσα συγκυρία:

Πρώτον: Συνταγματική Αναθεώρηση
Αποσύνδεση της εκλογής Προέδρου Δημοκρατίας από τη διάλυση της Bουλής και πρόωρες εκλογές, αλλαγή του νόμου περί ευθύνης υπουργών που με τη σημερινή του φιλοσοφία ευνοεί την ατιμωρησία των εκάστοτε κυβερνητικών στελεχών, ακόμη και για βαριά αδικήματα, περιορισμός της βουλευτικής ασυλίας, συγκρότηση εξεταστικών επιτροπών της Bουλής ακόμη και με πρόταση της κοινοβουλευτικής μειοψηφίας και ο περιορισμός της δυνατότητας ίδρυσης ανεξάρτητων αρχών είναι τα σημαντικότερα από τα αναθεωρητέα άρθρα του Συντάγματος που θα συμπεριληφθούν στη δεύτερη και τελική φάση της επικύρωσης των αλλαγών που ξεκινάει σε λίγο καιρό.
Τυπικά, η συγκεκριμένη διαδικασία θα μπορούσε να εξελιχθεί μέχρι και το Σεπτέμβριο του 2020. Όμως, από τη στιγμή που υπάρχει μπροστά το «ορόσημο» της νέας προεδρικής εκλογής, ο πρωθυπουργός εφόσον θέλει να αποφύγει το «σκόπελο» των 200 ή των 180 έστω (στην τρίτη ψηφοφορία) βουλευτών και να εκλεγεί ο διάδοχος του Προκόπη Παυλόπουλου με 151 ψήφους πλέον και η χώρα να αποφύγει περιπέτειες πρόωρων εκλογών, θα πρέπει η δεύτερη φάση της Αναθεώρησης να έχει προηγουμένως ολοκληρωθεί. Η αποφυγή του σκοπέλου της προεδρικής εκλογής, δίνει στη ΝΔ τη δυνατότητα ελέγχου του timing των πολιτικών εξελίξεων, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ είναι υποχρεωμένος να ακολουθήσει.
Δεύτερον: Αλλαγή του εκλογικού νόμου
Η ΝΔ έχει ήδη προαναγγείλει την κατάργηση της απλής αναλογικής και ως γνωστόν ακόμα και αν ο νόμος αλλάξει, αν δεν βρεθούν οι 200 ψήφοι που απαιτούνται ώστε ο νόμος να εφαρμοστεί στις προσεχείς εκλογές, τότε εφαρμόζεται από τις μεθεπόμενες. Η πρόταση για τροποποίηση του Συντάγματος ώστε να απαιτούνται 180 ψήφοι για την εφαρμογή εκλογικού νόμου από τις επόμενες εκλογές –τις οποίες διαθέτουν ΝΔ και ΚΙΝΑΛ– προκάλεσε διάφορα σενάρια περί συμφωνίας μεταξύ τους. Επικρατέστερο –κυρίως στον αντιπολιτευτικό Τύπο– είναι ότι η ΝΔ θα φέρει την αλλαγή του εκλογικού νόμου στη Βουλή μετά την τροποποίηση του Συντάγματος στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης της Συνταγματικής Αναθεώρησης, έτσι ώστε με τις ψήφους του ΚΙΝΑΛ να συμπληρώνονται οι 180 ψήφοι που χρειάζονται για να εφαρμοστεί ο νέος νόμος στην προσεχή εκλογική αναμέτρηση. Μέχρι στιγμής πάντως, δεν υπάρχει εικόνα παρασκηνιακών διαβουλεύσεων ανάμεσα στη ΝΔ και το ΚΙΝΑΛ, με σκοπό μία τέτοια συμφωνία.
Αν και στην ομιλία του στη ΔΕΘ ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε αποκλείσει το ενδεχόμενο χρησιμοποίησης του άρθρου 54 του Συντάγματος, πρόσφατες πληροφορίες αναφέρουν ότι το Μαξίμου έχει και δεύτερες σκέψεις. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα επιμείνει στη διατήρηση της απλής αναλογικής και θα προσπαθήσει να κερδίσει ακροατήριο από την στάση του ΚΙΝΑΛ, το οποίο αναμένεται να κινηθεί κοντά στις θέσεις της ΝΔ.
Τρίτον: Εκλογή προέδρου της Δημοκρατίας
Η εκλογή Προέδρου πέρασε σε μια νέα θεσμική εποχή τον Φεβρουάριο του 2019. Τότε, η ΝΔ υπερψήφισε την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ να αναθεωρηθεί από την επόμενη Βουλή το άρθρο 32 του Συντάγματος, που ρυθμίζει την εκλογή Προέδρου. Έτσι, αρκούν 151 βουλευτές ώστε το άρθρο 32 να αναθεωρηθεί στη διαδικασία που θα εξελιχθεί μέσα στο Νοέμβριο. Με την αναθεώρηση του άρθρου 32 θα μειωθεί σε 151 ο ελάχιστος αριθμός βουλευτών για την εκλογή Προέδρου και θα αποσυνδεθεί η διαδικασία από τη διάλυση της Βουλής. Η ΝΔ, που διαθέτει 158 βουλευτές, θα μπορέσει να εκλέξει μόνη της Πρόεδρο στις αρχές του 2020.
Στο ζήτημα αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζει την επανεκλογή του Προκόπη Παυλόπουλου, με τρόπο που ουσιαστικά την έχει κάψει. Η ΝΔ δεν ανοίγει τα χαρτιά της, ενώ το ΚΙΝΑΛ θα προτιμούσε κεντροαριστερό πρόεδρο. Το τελευταίο θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό από τη ΝΔ, μόνο στη περίπτωση που το ΚΙΝΑΛ έμπαινε σε διαπραγμάτευση και για τα υπόλοιπα θέματα.
Τέταρτον: Ψήφος των αποδήμων
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει δηλώσει ότι επιθυμία του είναι η ψήφος των Ελλήνων του εξωτερικού να ψηφιστεί όχι από 200, αλλά και από τους 300 της Βουλής, να έχει δηλαδή μία καθολική συναίνεση. Βεβαίως οι 200 ψήφοι είναι αναγκαίες για να μην μπει ξανά το θέμα στο συρτάρι και για να ισχύσει από τις μεθεπόμενες εκλογές η ρύθμιση που θα δίνει τη δυνατότητα σε όσους κατοίκους του εξωτερικού είναι ήδη γραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους να ψηφίσουν από τον τόπο της διαμονής τους.
Ο πρωθυπουργός ήδη κάλεσε σε διαβούλευση τους πολιτικούς αρχηγούς για το συγκεκριμένο θέμα. Από τις συζητήσεις προέκυψε ότι υπάρχουν σημεία σύγκλισης με όλα τα κόμματα, εκτός του ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να «ρυμουλκήσει» το ΚΚΕ στην απόρριψη του σχεδίου της κυβέρνησης, έτσι ώστε με 101 ψήφους να ακυρώσουν την εφαρμογή του μέτρου από τις επόμενες εκλογές. Σε κάθε περίπτωση, ο ΣΥΡΙΖΑ κινδυνεύει να απομονωθεί στο ζήτημα αυτό.

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ

Το σημαντικότερο από τα προηγούμενα θέματα είναι αυτό του εκλογικού νόμου. Προκειμένου να ισχύσει νέος εκλογικός νόμος από τις επόμενες και όχι τις μεθεπόμενες εκλογές, απαιτούνται βεβαίως επίσης 200 ψήφοι, καθώς ο πρωθυπουργός στη ΔΕΘ απέκλεισε το ενδεχόμενο να αλλάξει το άρθρο 54 του Συντάγματος κατά την αναθεώρηση, προκειμένου να απαιτούνται μόνο 180 ψήφοι, άρα να επαρκούν οι βουλευτές της ΝΔ και του ΚΙΝΑΛ. Σημειωτέον ότι η δήλωση του αυτή προκάλεσε αίσθηση, αφού είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι το ΥΠΕΣ συζητούσε αυτό το σενάριο.
Αλλά εφόσον δεν αλλάξει το σχετικό άρθρο του Συντάγματος, απαιτούνται 200 ψήφοι για να εφαρμοστεί νέος εκλογικός νόμος από τις επόμενες εκλογές. Και με δεδομένο ότι ΝΔ και ΚΙΝΑΛ αθροίζουν 180 ψήφους, ακόμη και να ψηφίσει η Ελληνική Λύση (η οποίος έχει εξαγγείλει ότι δε θα αφήσει τη χώρα ακυβέρνητη) που διαθέτει 10 βουλευτές, πάλι απαιτούνται 10 ακόμη. Όλα αυτά, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρξουν διαρροές από το ΚΙΝΑΛ, οι οποίες φαίνονται εξαιρετικά πιθανές.
Κύκλοι της ΝΔ εξακολουθούν και επιμένουν ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα μπορούσε ή και θα έπρεπε (αφού θα έχει διασφαλίσει την αλλαγή του εκλογικού νόμου έστω από τις μεθεπόμενες εκλογές), εφόσον θα έχει προχωρήσει την υλοποίηση των προεκλογικών δεσμεύσεων του μέσα στην επόμενη διετία, να πάει σε πρόωρες εκλογές για να «κάψει» την απλή αναλογική. Και λένε πολλοί ότι η ιδανική ευκαιρία θα ήταν το τέλος του 2020, αρχές του 2021, εφόσον θα έχει πετύχει το στόχο της μείωσης των πρωτογενών πλεονασμάτων.
Ο πρωθυπουργός βέβαια κατά τη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στη ΔΕΘ, απέκλεισε αυτά τα σενάρια, λέγοντας πως οι εκλογές θα γίνουν το 2023, στο τέλος της τετραετίας, σε διπλές κάλπες ώστε να εξουδετερωθεί η απλή αναλογική
Ο μόνος λόγος που θα έπειθε το Μαξίμου να συμφωνήσει με το ΚΙΝΑΛ είναι αν το τελευταίο τού εξασφάλιζε το «κάψιμο» της απλής αναλογικής. Συνεπώς, αν 180 βουλευτές, όσους διαθέτουν από κοινού ΝΔ και ΚΙΝΑΛ –ή ΝΔ, ΚΙΝΑΛ και Ελληνική Λύση, εφόσον υπάρξουν διαρροές από το ΚΙΝΑΛ– αναθεωρήσουν το άρθρο 54 και μειώσουν τον αριθμό βουλευτών που απαιτείται για την άμεση εφαρμογή ενός νέου εκλογικού νόμου (π.χ. σε 180 από 200), τότε στις επόμενες εκλογές δεν θα εφαρμοστεί η απλή αναλογική, αλλά ο νέος νόμος. Σε μια τέτοια περίπτωση, η συναίνεση «πακέτο» θα μπορούσε να περιλαμβάνει, την εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας, την αναθεώρηση του άρθρου 54 και την ψήφιση του νέου εκλογικού νόμου. Πρόκειται για μεγάλη πολιτική συμφωνία, που με βάση τα μέχρι σήμερα στοιχεία και τις εσωκομματικές του αντιφάσεις, το ΚΙΝΑΛ δεν μπορεί να αναλάβει εύκολα.
Επομένως, το επικρατέστερο σενάριο αυτή τη στιγμή, θέλει τη ΝΔ να κινείται μόνη της στην εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας και στην αλλαγή του εκλογικού νόμου. Αυτή ακριβώς η εξέλιξη, οδηγεί στις σκέψεις για πρόωρες εκλογές. Για το αν συμφέρει τη ΝΔ η διεξαγωγή διπλών εκλογών το 2020 όταν θα διατηρεί την κυριαρχία της στο πολιτικό σκηνικό ή το 2023 όταν θα έχει υποστεί την αναπόφευκτη κυβερνητική φθορά.

ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ

Το πραγματικό επίδικο του ενδεχόμενου διεξαγωγής πρόωρων εκλογών δεν είναι το «κάψιμο» της απλής αναλογικής. Είναι ένα θέμα βαθύτερα πολιτικό, δηλαδή αν ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα ήθελε να «τελειώσει» τον Αλέξη Τσίπρα μέσα από μια ακόμα ήττα, όσο το εκλογικό σώμα διατίθεται ευνοϊκά απέναντί του. Ή αν θα προτιμούσε να εκτίσει μία καθαρή τετραετία και να πάει σε εκλογές στο τέλος της, με δεδομένη την αναμενόμενη κυβερνητική φθορά που θα είχε, ενώ και ο αντίπαλος του μπορεί να είχε ανακάμψει.
Αν επιλεγούν οι πρόωρες εκλογές και κερδίσει η ΝΔ, τότε θα ξεκινήσει μια καθαρή τετραετία διακυβέρνησης με καλύτερους όρους και χωρίς τη σημερινή αβεβαιότητα για το πώς αυτή θα τελειώσει, δηλαδή πιθανόν με φαινόμενα ακυβερνησίας λόγω της εκκρεμότητας της απλής αναλογικής.
Το ενδεχόμενο αυτό μπορεί να δημιουργεί νευρικότητα για τους επόμενους μήνες σε σχέση με την οικονομία αλλά δημιουργεί προϋποθέσεις μακροπρόθεσμης σταθερότητας.
Επιπλέον μια τέταρτη ήττα του Αλέξη Τσίπρα (εκτός από τις τρεις, ευρωεκλογές, τοπικές, βουλευτικές που υπέστη το 2019), ενδεχομένως θα έχει καταλυτικές συνέπειες στο χώρο της Κεντροαριστεράς.
Ο πρωθυπουργός μπορεί να απέκλεισε το σενάριο των πρόωρων εκλογών, αλλά οι πρόωρες εκλογές δεν προαναγγέλλονται.
Επομένως, το επόμενο τρίμηνο θα είναι καθοριστικό για το ενδεχόμενο διεξαγωγής πρόωρων εκλογών, τουλάχιστον σε ότι αφορά τις εσωτερικές εξελίξεις. Γιατί υπάρχουν και οι εξελίξεις στη διεθνή οικονομία που μπορεί να αποδειχθούν καθοριστικές για την επιλογή ημερομηνίας εκλογών.