Ο ελέφαντας στο δωμάτιο

 Το χρέος και οι απειλές από αυτό, η ενεργειακή κρίση και οι δευτερογενείς συνέπειες της κρίσης covid-19, εξελίσσονται σε συνθήκες μιας υπαρξιακού χαρακτήρα κλιματικής κρίσης και κορύφωσης των ανισοτήτων, κι όλα συντείνουν στην κατάδειξη του ελέφαντα που είναι στο δωμάτιο: Η ιστορική χρεωκοπία του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος»

Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανάλυση για τις εξελίξεις στην οικονομία περιλαμβάνει το συνδρομητικό K-Report των Κώστα Καλλίτση και Παύλου Τσίμα. Η στήλη απλώς το αναδημοσιεύει:

«Οι διεθνείς αγορές είναι νευρικές, οι μεταπτώσεις από την βεβαιότητα για ανάπτυξη σχήματος V στην απαισιοδοξία της επιβράδυνσης ή στον φόβο μιας στασιμότητας συνδυασμένης με πληθωρισμό είναι επαναλαμβανόμενες, ζωντανεύουν μνήμες από την 10ετία του 1970 και ο στασιμοπληθωρισμός διεκδικεί θέση κεντρικού αφηγήματος, δεν πολυπείθουν οι κεντρικές τράπεζες ότι ο πληθωρισμός θα φρενάρει στα τέλη του πρώτου εξαμήνου του 2022 –άλλωστε, ούτε οι ίδιες νιώθουν βέβαιες για την ακρίβεια των μοντέλων τους. Η αβεβαιότητα κυριαρχεί στην παγκόσμια οικονομία. Ένας πολύ σοβαρός λόγος που την προκαλεί, είναι ότι ο κόσμος κάθεται πάνω σε ένα βουνό χρέους.

Η αύξηση του παγκόσμιου χρέους είναι ιλιγγιώδης μετά την κρίση του 2008-9, όπως δείχνουν τα επίσημα στοιχεία του Global Debt Monitor (δείτε και το γράφημα 5, αναφέρεται και στην Ελλάδα) του Institute of International Finance (IIF), που είναι το Ινστιτούτο των ιδιωτικών τραπεζών και funds όλου του κόσμου: Το παγκόσμιο χρέος αντιστοιχούσε στο 174% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2008. Είχε ανέβει στο 324% ή 226 τρισ. δολάρια το 2017. Έφτασε στο 353% του παγκόσμιου ΑΕΠ ή 296 τρισ. δολάρια το β’ τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Αφού εκτοξεύτηκε από το 2008 έως το 2020, εκτινάχτηκε κατά 36 τρισ. δολ. επιπλέον μέσα σε 12 μήνες από το ξέσπασμα της πανδημίας.

Αποτέλεσμα της εκτεταμένης ποσοτικής χαλάρωσης είναι μια μεγάλη φούσκα μετοχών στα διεθνή χρηματιστήρια κι ένα βουνό χρέους. Τώρα, δε, η μέθη από την αφθονία κεφαλαίων, που δεν έχουν παραχθεί από τις επιχειρήσεις αλλά από τα κομπιούτερ των κεντρικών τραπεζών, παραχωρεί τη θέση της στο άγχος για τον επικείμενο περιορισμό της έκδοσης νέου χρήματος.

Και την παραζάλη από το πάμφθηνο χρήμα, που χρηματοδοτούσε κάθε είδους τυχοδιωκτισμό που υποσχόταν εύκολο και γρήγορο κέρδος αλλά δεν πλησίαζε τις υποδομές που διψούν για επενδύσεις και απέφευγε τα εισοδήματα της μεγάλης πλειονότητας των ανθρώπων, διαδέχεται το άγχος για την άνοδο των επιτοκίων και τις συνέπειες που θα έχει στην εξυπηρέτηση του χρέους –όπερ μας αφορά ως χώρα.

Το χρέος και οι απειλές από αυτό, η ενεργειακή κρίση και οι δευτερογενείς συνέπειες της κρίσης covid-19, εξελίσσονται σε συνθήκες μιας υπαρξιακού χαρακτήρα κλιματικής κρίσης και κορύφωσης των ανισοτήτων, κι όλα συντείνουν στην κατάδειξη του ελέφαντα που είναι στο δωμάτιο: Η ιστορική χρεωκοπία του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος. Με κορυφαίες τις ανατροπές Μπάιντεν στις ΗΠΑ και, προχτές, τις ανάλογες εξαγγελίες Κισίντα στην Ιαπωνία, η αναζήτηση νέου υποδείγματος κάνει μεγάλα βήματα.

Η παγκόσμια οικονομία, στις πρώτες δυο 10ετίες του νέου αιώνα, έφτασε δύο φορές στο χείλος της κατάρρευσης, πρώτα με την χρηματοπιστωτική κρίση 2008-9 κι έπειτα με την πανδημία covid-19. Από την πρώτη δεν βγήκαν σοβαρά διδάγματα ούτε έμεινε κάποια αξιόλογη θεσμική κληρονομιά (όπως είχε αφήσει η Μεγάλη Ύφεση του 1929), η δεύτερη ανέδειξε με βίαιο τρόπο πόσο κακό έχει ήδη κάνει μισός αιώνας νεοφιλελευθερισμού, απορρύθμισης και απελευθέρωσης των στοιχειακών δυνάμεων των αγορών. Η Συναίνεση της Ουάσιγκτον, λοιπόν, δίνει τη θέση της στη Συναίνεση της Κορνουάλης -ή κάτι σαν κι αυτήν».