Τάσος Χατζηβασιλείου: Η πανδημία αλλάζει την παγκόσμια σκακιέρα

Η κλισέ φράση «βρισκόμαστε σε αχαρτογράφητα νερά» δυστυχώς είναι η πλέον κατάλληλη για να περιγράψει την κατάσταση που βιώνει ο πλανήτης εξαιτίας της πανδημίας το κορωνοϊού. Μέσα στο κλίμα ανασφάλειας, αρκετές κυβερνήσεις μπήκαν λανθασμένα στο ψευτοδίλημμα «ανθρώπινη ζωή ή οικονομική σταθερότητα». Ευτυχώς, όμως, στο τέλος όλοι μοιάζουν να έχουν αντιληφθεί ότι η επιλογή για την προάσπιση της δημόσιας υγείας είναι αυτονόητη.

 

Με το τέλος της πανδημίας, η παγκόσμια πολιτική σκακιέρα δεν θα είναι ίδια. Ο νέος ιός ξεκίνησε από την κινεζική ενδοχώρα και το Πεκίνο δεν επέδειξε αρχικά τα αναγκαία αντανακλαστικά. Όμως, στη διάρκεια της πανδημίας, η Κίνα επιχειρεί να αναλάβει έναν ηγετικό ρόλο στην ανάσχεση της εξάπλωσης του ιού, καθώς και στη διαχείριση των αρνητικών συνεπειών του. Τις τελευταίες εβδομάδες, το Πεκίνο αναδεικνύεται στον μεγαλύτερο δωρητή υγειονομικού υλικού σε χώρες που χρειάζονται στήριξη.
Από τα φτωχά κράτη της Νοτιοανατολικής Ασίας μέχρι τις προηγμένες Ιταλία και Ελλάδα, η Κίνα χτίζει σταθερές γέφυρες συνεργασίας στο ζήτημα της πανδημίας, επιδεικνύοντας αξιοπρόσεκτη γαλαντομία. Παράλληλα, καθημερινά αποστέλλει στο δυτικό κόσμο τις επιδημιολογικές μελέτες και τα δεδομένα που η ίδια έχει αντλήσει ως η πρώτη χώρα που βίωσε την απειλή του νέου κορωνοϊού. Στην ουσία, στην μετά Covid-19 εποχή, η Κίνα θα βρεθεί κερδισμένη: θα διαθέτει ένα καλύτερο brand name και θα έχει καταστεί ένας από τους πρωτοπόρους της ιατρικής τεχνογνωσίας παγκοσμίως. Προφανώς, η νέα κανονικότητα μετά την πανδημία θα προσφέρει στην Κίνα καινούργιες δυνατότητες για σύσφιγξη των πολιτικών και οικονομικών της δεσμών με πολλές χώρες του κόσμου, ιδίως της Ευρώπης. Ο κορωνοϊός ίσως είναι η ευκαιρία της Κίνας να βελτιώσει το γεωπολιτικό της αποτύπωμα.

 

Ταυτόχρονα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έδειξαν απροθυμία στη λήψη αυστηρών μέτρων περιορισμού της κίνησης των πολιτών. Η πολιτική της εσωστρέφειας της αμερικανικής διοίκησης εφαρμόστηκε εκ νέου: διακοπή των πτήσεων από και προς την Ευρώπη, κλείσιμο συνόρων και δηλώσεις περί ερευνών για την εξεύρεση του κατάλληλου εμβολίου. Ελέω της προεκλογικής περιόδου, η Αμερική δεν έδειξε ενδιαφέρον να αναλάβει ηγετικές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση μιας πανδημίας που πλήττει πλέον και τον δυτικό κόσμο, δηλαδή τη δική της σφαίρα επιρροής. Κι αυτή η στάση είναι παράδοξη, με δεδομένο ότι οι αμερικανικές φαρμακευτικές εταιρίες και οι πανεπιστημιακές ιατρικές σχολές βρίσκονται στο υψηλότερο ερευνητικό επίπεδο παγκοσμίως.
Το μόνο στοιχείο που «ενώνει» σήμερα τις δύο μεγάλες χώρες είναι το εξής: και το Πεκίνο και η Ουάσιγκτον ενεργοποιούν σειρά εργαλείων που δημιουργούν πληθωριστικό χρήμα, προκειμένου να θωρακίσουν τους πολίτες και τις αγορές τους από την επέλαση του κορωνοϊού.

 

Στην Ευρώπη, τα πράγματα σήμερα είναι δύσκολα. Η διασπορά του ιού στην κοινότητα συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό, οι θάνατοι αυξάνονται καθημερινά κατά χιλιάδες, τα συστήματα υγείας αγγίζουν τα όριά τους και η οικονομία έχει εισέλθει σε καθεστώς limbo. Οι πιο αισιόδοξοι αναλυτές εκτιμούν ότι η ακινητοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας για περισσότερο από 4 μήνες θα επιφέρει μείωση 10% στο ευρωπαϊκό ΑΕΠ.
Και η Ευρώπη πώς αντιδρά; Δυστυχώς, φαίνεται ότι αρκετοί Ευρωπαίοι ηγέτες δεν αξιοποίησαν τα διδάγματα ούτε της οικονομικής ούτε της προσφυγο-μεταναστευτικής κρίσης. Με τον κορωνοϊό, η ατολμία της Ευρώπης να προχωρήσει σε μια πραγματικά κοινή δράση δημιουργεί έναν μεγάλο κίνδυνο: την υποβάθμιση της αξίας της ανθρώπινης ζωής και την εξίσωσή της με έναν αλάθητο και υγιή κοινοτικό προϋπολογισμό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά από μόνη της δεν μπορεί να κάνει πολλά. Για παράδειγμα, η απόφασή της για την εφαρμογή του μοντέλου βραχυχρόνιας απασχόλησης θα σώσει χιλιάδες θέσεις εργασίας. Εξίσου θετική είναι και η πρότασή της για εύκολη χρηματοδότηση των αγροτών και στήριξη των αναπτυξιακών έργων. Αλλά αυτά είναι αρκετά; Τι θα γίνει με την υγεία εκατομμυρίων Ευρωπαίων που κινδυνεύουν να μολυνθούν από τον ιό;
Η απροθυμία των χωρών της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης να αποδεχθούν την ορθολογική πρόταση του Κυριάκου Μητσοτάκη και 8 άλλων ηγετών για τα κορωνο-ομόλογα σημαίνει ότι το έθνος-κράτος παραμένει ο κύριος ρυθμιστικός παράγοντας στην πολιτική της Ε.Ε. Στην ουσία, τα εθνικά συμφέροντα υπερτερούν του ευρωπαϊκού. Θα ήταν ολέθριο λάθος να ξεχάσουμε την απαρχή της ευρωπαϊκής ιδέας, την αλληλεγγύη προς όφελος της ευημερίας των πολιτών.
Η πανδημία καλπάζει και τα χρονικά περιθώρια εξαντλούνται. Η καθυστέρηση στην απόφαση ενιαίας αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης πλήττει την εικόνα της Ευρώπης και το brand name

 

της. Αναμφίβολα, έχουμε ήδη ωφεληθεί από την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Μόνο που για την ώρα είναι ελλιπής. Όσο παραμένει ελλιπής, η Ευρώπη στέλνει το μήνυμα ότι αρνείται ουσιαστικά τον ίδιο της τον εαυτό. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί εσωτερικά ρήγματα. Και με τέτοια ρήγματα, η διεθνής θέση της Ευρώπης στην εποχή μετά την πανδημία τίθεται εν αμφιβόλω.