Σεπτεμβριανά 1955: Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται…

Αυτό που θα διαβάσετε παρακάτω δεν είναι κανένα αστυνομικό μυθιστόρημα,

ούτε έχει παρθεί από κάποια ταινία κατασκοπίας.

Όλα τα πρόσωπα είναι υπαρκτά και όλα τα γεγονότα είναι αυτά ακριβώς που έζησαν…

***

 Γράφει ο Λεωνίδας Κουμάκης

Πριν από δύο χρόνια, την εξηκοστή πρώτη επέτειο των Σεπτεμβριανών, ένας Τούρκος δημοσιογράφος, ο Sedat Kaya, έγραψε ένα συγκλονιστικό κείμενο με τίτλο Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται (HİÇ BİR ŞEY GÖRÜNDÜĞÜ GİBİ DEĞİLDİR) για το φονικό πογκρόμ εναντίον του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης το 1955. Το κείμενο αποκαλύπτει την «επιτυχία» που είχαν στην μετέπειτα ζωή τους, όσοι συμμετείχαν στην οργανωμένη επιχείρηση του Τουρκικού «Ειδικού Γραφείου Πολέμου» εναντίον του Ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης. Αποκαλύπτει επίσης μια άγνωστη στο ευρύ κοινό «ταυτότητα» του Ιαν Φλέμιγκ, του διάσημου δημιουργού του μυστικού πράκτορα 007.

Το κείμενο μας υπενθύμισε φέτος ένας άλλος Τούρκος δημοσιογράφος (Mustafa Uyan) με την εξής σημείωση:

Αυτό που θα διαβάσετε παρακάτω δεν είναι κανένα αστυνομικό μυθιστόρημα, ούτε έχει παρθεί από κάποια ταινία κατασκοπίας. Όλα τα πρόσωπα είναι υπαρκτά και όλα τα γεγονότα είναι αυτά ακριβώς που έζησαν…

Ακολουθεί το άρθρο του Sedat Kaya, σε ελεύθερη μετάφραση του υπογράφοντος, το οποίο έχει ως εξής:

" Ήταν πέντε..

Πέντε διαφορετικοί άνθρωποι ..

Ένας  φοιτητής, ένας επιχειρηματίας,  ένας δημοσιογράφος, ένας τοπικός κυβερνήτης (kaymakam),  ένας στρατιώτης.. Ο Oktay Engin, ο Mithat Perin, ο Goksen Sipahioglu,ο Hayretttin Nakipoglu, ο Sabri Yirmibesoglu ..

Πριν από 61 χρόνια, η μοίρα τους αντάμωσε σε ένα κοινό τόπο.. Μετά τις 6-7 Σεπτεμβρίου του 1955, η ζωή τους  άλλαξε ριζικά..

***

Ήταν το 1955.

Η νύχτα που συνδέει την 5η Σεπτεμβρίου με την 6η Σεπτεμβρίου ..

Μια βόμβα έσκασε στο σπίτι του Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη..

Η Τουρκία έμαθε το γεγονός στις 1 το μεσημέρι από το Δελτίο ειδήσεων του ραδιοφώνου ΤRT.  Αμέσως η εφημερίδα Istanbul Ekspress τύπωσε «έκτακτη έκδοση». Οι συνηθισμένες πωλήσεις ήταν 20.000 φύλλα, αλλά την ημέρα εκείνη τυπώθηκαν 290.000 φύλλα ακριβώς! Διανεμήθηκαν στις συνοικίες που ζούσαν οι Ρωμιοί της Πόλης. Η Istanbul Ekspress χρησιμοποίησε τον τίτλο «Το σπίτι του Ατατούρκ καταστράφηκε από βόμβα». Η εφημερίδα έγραφε ότι την βόμβα πέταξαν οι Έλληνες. Ε, λοιπόν όλα έγιναν από αυτό το σημείο και μετά… Στην χώρα ξεκίνησε το κυνήγι των Ρωμιών (Rum Avi).  Αρχικά στην Κωνσταντινούπολη τα σπίτια και τα καταστήματα των Ελλήνων λεηλατήθηκαν.. 15 Έλληνες σκοτώθηκαν, 300 τραυματίστηκαν, περισσότερες από 30 γυναίκες βιάστηκαν, 4.214 σπίτια, 1004 καταστήματα, 73 εκκλησίες, μία συναγωγή, δύο μοναστήρια, 26 σχολεία, διάφορα άλλα σημεία όπως εργοστάσια, ξενοδοχεία κ.α. – συνολικά 5.317 σημεία λεηλατήθηκαν.. Μέσα στις εκκλησίες αγιογραφίες, προσκυνήματα, εικόνες και άλλα ιερά αντικείμενα καταστράφηκαν.. Οι 73 ορθόδοξες εκκλησίες παραδόθηκαν στις φλόγες.. Τα νεκροταφεία Ελλήνων, Αρμενίων και Εβραίων υπέστησαν επίθεση.. Μετά την διήμερη λεηλασία, τις καταστροφές και τους σκοτωμούς, κηρύχτηκε στρατιωτικός νόμος.. Οι Τουρκικές εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας έγραφαν ότι υπήρχε «Ελληνικός δάκτυλος» στα γεγονότα και ότι η βόμβα που έβαλαν οι Έλληνες στο σπίτι του Ατατούρκ εξαγρίωσε τον κόσμο..

***

Η Ελληνική κυβέρνηση διέταξε αμέσως έρευνα για την διαλεύκανση των γεγονότων.. Πρώτα  απ΄ όλα δεν υπήρχε καμιά καταστροφή στο σπίτι του Ατατούρκ..  Αυτό που τοποθετήθηκε ήταν μια βόμβα κρότου.. Επί πλέον υπήρχαν πολλές καταθέσεις αυτόπτων μαρτύρων.. Σύμφωνα με τους Έλληνες ερευνητές, στο σπίτι του Ατατούρκ βόμβα έβαλαν δύο Τούρκοι – ο υπεύθυνος του Τουρκικού προξενείου Hasan Ucar και ο φοιτητής Oktay Engin.. Ο πρώτος βοήθησε τον δεύτερο ο οποίος πέταξε την βόμβα.. Και οι δύο συνελήφθησαν αμέσως.. Ο βομβιστής Oktay Engin, 21 ετών, ήταν Τούρκος από την Δυτική Θράκη.. Σπούδαζε, με υποτροφία της Τουρκίας, στην νομική σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.. Μετά από την σχετική ανάκριση αφέθηκε ελεύθερος μέχρι την δίκη του.. Υπήρχε απαγόρευση εξόδου από την Ελλάδα, αλλά αυτός διέφυγε στην Τουρκία.. Όταν έγινε η δίκη του καταδικάστηκε σε φυλάκιση 3 ετών και 6 μηνών..  Η Ελλάδα ζήτησε αμέσως την έκδοση του για να εκτίσει την ποινή του.. Η Τουρκία αρνήθηκε..

*. *. *

Ο Oktay Engin όταν έφθασε στην Τουρκία κυκλοφορούσε ελεύθερος κουνάμενος, σεινάμενος.. Συνέχισε τις σπουδές του στην νομική του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης από το δεύτερο έτος σπουδών.. Για τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο ήταν απαραίτητη η  προσκόμιση ενός πιστοποιητικού ότι ήταν φοιτητής στην Θεσσαλονίκη.. Παρ΄ όλα αυτά, δεν του ζητήθηκε τέτοιο πιστοποιητικό.. Ενώ σπούδαζε, μπήκε  στον μισθολόγιο του Δήμου της Κωνσταντινούπολης.. Μόλις αποφοίτησε εξασφάλισε πτυχίο τοπικού κυβερνήτη.. Διορίστηκε νομάρχης στην Cankaya.. Σε λίγο διάστημα,  ο διοικητής ασφαλείας τον ζήτησε για να διοριστεί στην Γενική Διεύθυνση Πολιτικών Υποθέσεων της Τουρκικής Ασφάλειας.. Αυτό ήταν ένα απίστευτο κατόρθωμα.. Για την θέση αυτή χρειαζόταν τουλάχιστον 15 χρόνια προϋπηρεσίας..  Ο άπειρος τοπικός κυβερνήτης ανέβαινε δύο-δύο, τρία-τρία τα σκαλοπάτια της ιεραρχίας..  Σαν να του είχαν πει μερικοί «Περπάτα Oktay»..  Μετά από αυτό έγινε Γενικός κυβερνήτης (Vali).. Κυβερνήτης του Nevsehir.. Ο άνθρωπος που έβαλε βόμβα στο σπίτι του Ατατούρκ στην Θεσσαλονίκη, ήταν πλέον ένας Κυβερνήτης της Τουρκικής Δημοκρατίας..

*. *. *

Και οι άλλοι…

Ο Oktay Engin  δεν είχε καμιά εμπειρία για να βρεθεί στην θέση του Κυβερνήτη αλλά ο άνθρωπος που τον ανέβασε εκεί ήταν ο Γενικός Διευθυντής Ασφαλείας Hayrettin Nakipoglu…

Κάτι ενδιαφέρον… Ο Hayrettin Nakipoglu στα γεγονότα της 6-7 Σεπτεμβρίου ήταν τοπικός κυβερνήτης (kaymakam) στην περιοχή Μπέγιογλου (Πέρα)… Από τα γραφεία της Ασφάλειας, βρέθηκε βουλευτής του Adalet Partisi στο Kayseri για να καταλήξει Υπουργός Περιβάλλοντος  το 1970…

*. *. *

Την ημέρα εκείνη, με το σύνθημα «Καταστράφηκε το σπίτι του πατερούλη μας», ο άνθρωπος που εισέβαλε στις πολυσύχναστες γειτονιές των Ελλήνων διανέμοντας την εφημερίδα Istanbul Ekspress, ήταν ο ιδιοκτήτης της Mithat Perin.

Λίγο μετά τα γεγονότα, έγινε βουλευτής Κωνσταντινούπολης του Δημοκρατικού κόμματος, Πρόεδρος Διοικητικού Συμβουλίου του πρακτορείου ειδήσεων Ανατολή, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου των Τουρκικών Αερογραμμών και Πρόεδρος της Ενώσεως Ιδιοκτητών Εφημερίδων Κωνσταντινούπολης και Σμύρνης…

*. *. *

Αυτή είναι η περίπτωση της Istanbul Ekspress, με διευθυντή σύνταξης τον Goksin Sipahioglu.. Τον άνθρωπο που ετοίμασε την έκτακτη έκδοση.. Γύρω στο 1960 ίδρυσε την SIPA Press.. Την περίοδο της στρατιωτικής διακυβέρνησης μπήκε σε χώρες που δεν τολμούσε να πλησιάσει κανείς.. Έγινε γνωστός σε παγκόσμιο επίπεδο τραβώντας φωτογραφίες στις χώρες αυτές.. Το 1969 η SIPA Press ψηφίστηκε σαν το μεγαλύτερο πρακτορείο φωτογραφίας στον κόσμο.. Η SIPA Press προκαλούσε θαυμασμό για την ικανότητα της να στέλνει ανταποκριτές σε χώρες πριν ξεσπάσουν σε αυτές διάφορα  γεγονότα…  Την περίοδο εκείνη κυκλοφορούσε η φήμη ότι ο Sipahioglu ήταν μία από τις πιο σημαντικές πηγές της MIT στην Ευρώπη.. Πολλά χρόνια μετά, το αφεντικό του, ο Mithat Perin, παραδέχτηκε ότι η Εθνική Οργάνωση Πληροφοριών ( Milli İstihbarat Teskilati, MİT) χρησιμοποίησε τον Goksin Sipahioglu στα γεγονότα της 6-7 Σεπτεμβρίου..

*. *. *

Ο πέμπτος άνθρωπος ήταν ο Sabri Yirmibesoglu..

Στις 6-7 Σεπτεμβρίου ήταν υπεύθυνος του τμήματος εποπτείας κινητοποιήσεων του Ειδικού Γραφείου Πολέμου.. Αργότερα έγινε ο Πρόεδρος ολόκληρου του Γραφείου Πολέμου… Το 1974 ο ίδιος άνθρωπος οργάνωσε το Ειδικό Γραφείο Πολέμου στην Κύπρο, απέκτησε μάλιστα και φήμη ηγέτη.. Πολλά χρόνια αργότερα, ο Sabri Yirmibesoglu είπε: «Τα Σεπτεμβριανά ήταν μια επιχείρηση του Ειδικού Γραφείου Πολέμου. Ήταν ένας πολύ σημαντικός οργανισμός. Πέτυχε και το στόχο του»… Στις 23 Σεπτεμβρίου 2010 στην εφημερίδα Haberturk είπε τα εξής: «Εάν θέλετε να εμφανίσετε ένα μαζικό κίνημα αντίστασης του λαού σε ένα μέρος, στον εχθρό των αξιών σας, δείχνετε ότι έκανε κάτι η  απέναντι πλευρά, δείχνετε ότι έκανε μια πολύ μειωτική ενέργεια, έτσι μπορείτε να συγκεντρώσετε, μπορείτε να φανατίσετε τον κόσμο. Στο Ειδικό Γραφείο Πολέμου υπάρχει ένας κανόνας. Για να αυξήσεις την δύναμη του κόσμου, κάνεις σαμποτάζ σε ορισμένες αξίες, σαν να το έκανε ο εχθρός. Μπορεί να βάλουμε φωτιά σε ένα τζαμί. Στην Κύπρο εμείς κάψαμε τζαμιά. Για παράδειγμα, ένα τζαμί μπορεί να πυρποληθεί».

*. *. *

Ήταν πέντε άνθρωποι…

Πέντε διαφορετικοί άνθρωποι…

Ένας  φοιτητής, ένας επιχειρηματίας,  ένας δημοσιογράφος, ένας τοπικός κυβερνήτης (kaymakam) και  ένας στρατιώτης. Ο Oktay Engin, ο Mithat Perin, ο Goksen Sipahioglu, ο Hayretttin Nakipoglu και ο Sabri Yirmibesoglu..

Πριν από 61 χρόνια η μοίρα τους αντάμωσε σε ένα κοινό τόπο. Μετά τις 6-7 Σεπτεμβρίου του 1955, η ζωή τους άλλαξε ριζικά. Λες και ο Θεός τους είπε  «Προχωράτε πιστοί μου υπηρέτες»…

Δεν μοιάζει με σενάριο κατασκοπευτικής ταινίας;

Μια και είπα για ταινίες κατασκοπίας..

Τις μέρες των Σεπτεμβριανών, στην Κωνσταντινούπολη βρισκόταν και ο ανταποκριτής της Βρετανικής εφημερίδας Sunday Times… Και μάλιστα στην Λεωφόρο του Πέρα… Ακριβώς στην καρδιά των γεγονότων.. Άρτι αφιχθείς από την Θεσσαλονίκη όπου είχε τοποθετηθεί βόμβα στο σπίτι του Ατατούρκ…

Ξέρετε ποιος ήταν;

Ο Ιαν Φλέμινγκ..

Ο παγκόσμια γνωστός δημιουργός του πράκτορα 007, του Τζέημς Μπόντ..

Και ταυτόχρονα, πράκτορας της Βρετανικής υπηρεσίας πληροφοριών ΜΙ6…

Εύχομαι σε όλους καλή εβδομάδα..

(Sedat Kaya, Datca)

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α : Δέκα περίπου χρόνια μετά τα Σεπτεμβριανά του 1955 το Τουρκικό Βαθύ Κράτος οργάνωσε μεθοδικά τις απάνθρωπες απελάσεις του 1964. Ακόμα και σήμερα, στον λιγοστό, εναπομείναντα Ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης υπάρχουν πολλά και ακανθώδη προβλήματα που αγνοούνται επιδεικτικά από την «ευαίσθητη» για τα ανθρώπινα δικαιώματα πολιτών άλλων χωρών Τουρκία, θυμίζοντας  έντονα την παροιμία «Η καμήλα δεν βλέπει την καμπούρα της».

Είναι πάντως πολύ ενθαρρυντικό και παρήγορο το γεγονός ότι μετά από ολόκληρες δεκαετίες, πολλοί Τούρκοι δημοσιογράφοι, διανοούμενοι αλλά και άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών ασχολούνται με ένα θέμα - ταμπού, με τόλμη και χωρίς καμιά προκατάληψη. Περιγράφουν τα γεγονότα όπως τα ζήσαμε τα πραγματικά θύματα, οι δεκάδες χιλιάδες Έλληνες της Κωνσταντινούπολης. 

Ας ευχηθούμε η νέα γενιά των Τούρκων να ευαισθητοποιηθεί και για την προστασία όσων Ελλήνων επέζησαν μέχρι σήμερα και παραμένουν στην Κωνσταντινούπολη. Γιατί αποτελούν τμήμα της κοινής ιστορίας τους. Αποτελούν τμήμα ενός θρησκευτικού θεσμού που βρίσκεται ριζωμένος εκεί για δεκαεπτά ολόκληρους αιώνες.

Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο πως οι διάφοροι πολιτικοί και στρατιωτικοί με ιδεοληψίες, πολιτικούς ή θρησκευτικούς φανατισμούς και σύμπλεγμα κατωτερότητας για κάθε τι το διαφορετικό, είναι εκείνοι που συνεχίζουν ακόμα και στις μέρες μας να σπέρνουν θύελλες σε ανυπεράσπιστα θύματα – Έλληνες, Τούρκους, Κούρδους, Εβραίους, Αρμένιους. Είναι οι ίδιοι που «μαγειρεύουν» κρίσεις και δεν διστάζουν να μεταχειρίζονται τα πιο ακραία, τα πιο απάνθρωπα μέσα.

Όσο περισσότερο αφυπνίζονται οι νέες γενιές, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να πετύχουμε, κάποτε στο μέλλον, μια μόνιμη ειρήνη στην –ούτως ή άλλως- ευαίσθητη περιοχή μας…

πηγή