Να δείξουμε θράσος απέναντι στο μέλλον

Ορισμένα πράγματα αγγίζουν το όριο της μεταφυσικής. Προχθές έφυγε από τη ζωή ο Κώστας Καζάκος. Χθες έφυγαν από τη ζωή η Ειρήνη Παπά και ο Δημήτριος Παντερμαλής. Σήμερα εγκαινιάζεται στην Οδό Πειραιώς στο ομώνυμο ίδρυμα, όπου ευρίσκεται και ο τάφος του μεγάλου σκηνοθέτη μας, η έκθεση «Μιχάλης Κακογιάννης, ο κόσμος του, ο κόσμος μας».

• Από τον Μανώλη Κοττάκη

Ο Κακογιάννης θεωρούσε τον Καζάκο πολύ μεγάλο ηθοποιό (είχε υποδυθεί σε παραστάσεις του τον Αγαμέμνονα) και του πρότεινε να μετακομίσει στην Αμερική και να παίξει στη φημισμένη ταινία «Ο ταχυδρόμος χτυπά δύο φορές». Υπήρχε ρόλος γι’ αυτόν. Όμως, ο Καζάκος ήθελε να μείνει στην Ελλάδα, να παίζει εδώ και να τραγουδά Ελύτη (όπως το 2013 στην εκπομπή μου στην ΕΡΤ – ευλογημένη η ώρα που το έζησα), «Της αγάπης αίματα / της πατρίδας μου πάλι ομοιώθηκα / μες στις πέτρες άνθισα και μεγάλωσα / Των φονιάδων το αίμα με φως ξεπληρώνω / Μακρινή μητέρα, Ρόδο μου αμάραντο». Η Ειρήνη επίσης συνδεόταν με τον Κακογιάννη, ο οποίος είχε ως σημαία του τη σκέψη ότι το εθνικό είναι η ρίζα του κόσμου. Πως όσο πιο βαθιές μπορεί να είναι οι ρίζες μιας ταινίας τόσο πιο διεθνής μπορεί να γίνει. Η Παπά είχε υποδυθεί σε παραστάσεις του Κακογιάννη την Ιφιγένεια.

Τηλεφώνησα χθες στην υπεύθυνη του Ιδρύματος Κακογιάννη και αγαπημένη φίλη Ξένια Καλδάρα και συμφωνήσαμε αμέσως: «Τι περίεργο! Λες και με την έκθεση ο Μιχάλης τούς υποδέχεται στην αγκαλιά του! Ακόμη και τον Παντερμαλή, που ανακάλυψε με τις ανασκαφές του το Δίον. Λάτρευε ο Μιχάλης αυτούς που έφερναν στο φως τον πολιτισμό μας».
Θυμάμαι τον αείμνηστο Παντερμαλή στη μαγνητοσκόπηση της συνέντευξης που έκανα στην ΕΡΤ με τον υπουργό Πολιτισμού Αντώνη Σαμαρά στο Μουσείο της Ακρόπολης τον Ιούνιο του 2009, μία μέρα πριν από τα εγκαίνιά του από τον Κώστα Καραμανλή, ο οποίος είχε φέρει επάξια εις πέρας έναν διαχρονικό στόχο του θείου του, Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Ο καθηγητής και πρόεδρος του μουσείου μάς είχε πάρει από το χέρι (είχε εγκατασταθεί και κοιμόταν μαζί με τον Σαμαρά για μέρες μέσα στο μουσείο μέχρι να τελειώσει!) και μας έκανε μια συγκλονιστική, πριβέ ξενάγηση προτού ανοίξουν οι πύλες του. Άλλη ευλογία αυτή, να σε ξεναγεί στις Καρυάτιδες ο καθηγητής και στα αετώματα του Παρθενώνα ο υπουργός και μετέπειτα πρωθυπουργός – από εκείνες που μόνο η δημοσιογραφία σού χαρίζει.

Αυτό που ενώνει την Παπά, τον Κακογιάννη, τον Καζάκο, τον Παντερμαλή, όλη αυτή τη γενιά, ήταν η βαθιά πίστη της στην ελληνικότητα. «Η εντοπιότητα εξασφαλίζει την οικουμένη» λέει ο Κακογιάννης στη βιογραφία του στον Χρήστο Σιάφκο. Η Ειρήνη Παπά είναι το πλέον αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτής της βαθιάς ελληνικότητας, λόγω της διεθνούς καριέρας της.

Έτσι, όταν η Καλδάρα σε παλαιότερη επίσκεψή μου στο ίδρυμα, το 2016, μου είπε μια μέρα ότι βιαζόταν να φύγει, τη ρώτησα από περιέργεια: «Για πού το έβαλες, Ξένια;» «Πάω στο Φάληρο. Θα περπατήσουμε μαζί με την Ειρήνη, θέλει να πάρει τον αέρα της» μου είπε τότε. Δεν είχε τύχει να γνωρίσω την Παπά και ήθελα πολύ να κάνω μια συνέντευξη μαζί της. Ηταν όμως αργά. Η Παπά είχε αρχίσει να χάνει σταδιακά την έλλογη επαφή της με τον κόσμο.

Θεώρησα, ωστόσο, τον εαυτό μου τυχερό όταν κυκλοφόρησε εκτός εμπορίου το βιβλίο του Βασίλη Καββαθά «Η απεσταλμένη των θεών» (με αυτή την προσφώνηση την υποδέχτηκαν κάποτε στο Μεξικό). Στις ανέκδοτες φωτογραφίες που δημοσιεύονται σε αυτό διακρίνει κανείς τo ακατέργαστο βλέμμα της Ελλάδας. Το ανυπότακτο βλέμμα του πολέμου. Tην κατά Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες «ανυπότακτη ψυχή της». Αν φωνή του πολέμου του 1940 ήταν η Βέμπο, κοιτώντας σήμερα αναδρομικά τις φωτογραφίες μπορώ με βεβαιότητα να ισχυριστώ πως πρόσωπο της Ελλάδος θα μπορούσε να είναι η Ειρήνη. Γυναίκα, μάνα, αδελφή, Μπουμπουλίνα, όλα.

Με στοιχειώνει μία φράση της που διάβασα στο βιβλίο του Βασίλη Καββαθά, γιατί αντικατοπτρίζει το κυρίαρχο αίτημα των καιρών μας. Καιρό τώρα αναζητώ τη φράση που μπορεί να μας ορίσει για τις επόμενες δεκαετίες και την ανακάλυψα στις εξομολογήσεις της Ειρήνης Παπά: «Αυτή την εποχή μεθοδεύω την έξοδό μου στον κόσμο. Πατάω σε μία σανίδα που λέγεται θράσος!» Σε αυτήν τη φάση δεν βρίσκεται σήμερα η πατρίδα μας, μετά το θριαμβευτικό καλοκαίρι; Στη μεθόδευση για την έξοδό της στον κόσμο;

Προτείνω, λοιπόν, σήμερα, που αποχαιρετούμε την Παπά, τον Παντερμαλή, τον Καζάκο, να κοιτάξουμε καλά το βλέμμα της Ειρήνης και να κρατήσουμε την ορμήνια της: «Να ανέβουμε στη σανίδα του καλώς εννοούμενου θράσους»! Ερχεται η στιγμή που η Ελλάδα θα σηκώσει πραγματικά κεφάλι ξανά! Ας «σερφάρουμε» πρώτοι! Με θράσος.

 newsbreak.gr